Raddir
atvinnulífsins

Könnun meðal 400 stærstu fyrirtækja

Í september síðastliðnum sendu Samtök atvinnulífsins og Seðlabanki Íslands út könnun til forsvarsmanna 400 stærstu fyrirtækja landsins. Könnun er gerð ársfjórðungslega og veitir mikilvæga innsýn í stöðu og horfur meðal stjórnenda fyrirtækja.  

Niðurstaða könnunar bendir til þess að útlit er fyrir áframhaldandi fækkun starfa á næstu sex mánuðum og skortur á starfsfólki er lítill, eins og verið hefur allt árið. Þá má gera ráð fyrir því að fjárfestingar muni dragast mikið saman milli ára. Könnunin sýnir jafnframt atvinnulíf í djúpum og dýpkandi samdrætti. Á könnunartímabilinu voru sjö mánuðir liðnir frá upphafi kórónukreppunnar.
‍

Væntingar stjórnenda hafa ekki verið verri í áratug

‍

Vísitala efnahagslífsins

• Vísitala efnahagslífsins er nú nálægt núlli og lítið breyst frá því í maí síðastliðnum, þannig erufáir stjórnendur sem telja aðstæður í atvinnulífinu góðar. Þannig eru nú 85% stjórnenda sem telja aðstæður slæmar en aðeins 2% telja þær góðar, 13% eru hlutlausir.  
• Svartsýnin er hvað mest í byggingariðnaði þar sem allir telja aðstæður slæmar. Á sama tíma er jákvæðnin mest í verslun þar sem 8% telja aðstæður góðar en 18% eru hlutlausir.
• Nú búast fleiri stjórnendur við því að ástandið verði verra eftir sex mánuði en að það verði betra, þ.e. 43% stjórnenda telur að aðstæður versni á meðan aðeins 26% telja að þær batni.

Hlutfall stjórnenda sem telur aðstæður í efnahagslífinu muni almennt verða verri eftir 6 mánuði en þær eru í dag

• Í flestum atvinnugreinum telja fleiri stjórnendur að ástandið verði verra eftir 6 mánuði en væntingarnar eru minnstar í ferðaþjónustu þar sem 61% stjórnenda telur að ástandið muni versna en aðeins 18% að það batni.  
• Mestar væntingar um bata eru í fjármálastarfsemi þar sem 27% búast við verri stöðu að hálfu ári liðnu en 46% búast við bjartari tímum.
  ‍

Útlit er fyrir að atvinnuleysi aukist enn frekar

‍

Er skortur á starfsfólki í þínu fyrirtæki?

• Í takt við daprar efnahagshorfur mælist lítill skortur á starfsfólki en 92% stjórnenda segja enga vöntun vera á því sviði en aðeins 8% segja skort vera fyrir hendi, mest í iðnaði.  
• Svipar staðan til þess sem var að mælast í kjölfar fjármálahrunsins árið 2008.
• Jafnframt búast 34% stjórnenda við að fækka starfsmönnum á næstu sex mánuðum, og er það þvert á atvinnugreinar en þó mest í ferðaþjónustu.  
  ‍

Launakostnaður vegur þungt í verði á vöru og þjónustu

‍

Verðbólguvæntingar stjórnenda næstu 12 mánuði

• Verðbólguvæntingar stjórnenda mælast nú 3% að ári liðnu og eftir tvö ár, en verði við markmið Seðlabankans eftir fimm ár.
• Vænta þeir þess að verð á vöru og þjónustu fyrirtækjanna sem þeir stýra muni að jafnaði hækka um 1,8% á ársgrundvelli á sama tíma og þeir vænta þess að aðföng hækki um 7,5%.Að jafnaði vænta þeir þó stöðugs gengis krónunnar næstu 12 mánuði.

Þættir sem stjórnendur telja hafa mest áhrif til hækkunar á verði á vöru og þjónustu (vísitala)

• Sex af hverjum tíu stjórnendum telja launakostnað hafa mest áhrif til verðhækkana á vöru og þjónustu næstu sex mánaða. Einnig vegur aðfangaverð þungt en 28% stjórnenda telja það hafa mest áhrif til verðhækkana.

Aukin óvissa dregur úr fjárfestingaáformum fyrirtækja

‍

Fjárfestingavísitala í september 2020 eftir atvinnugreinum

• Niðurstöður könnunarinnar benda til mikils samdráttar í fjárfestingu í atvinnulífinu á árinu 2020 en 46% stjórnenda búast við því að fjárfestingar fyrirtækjanna dragist saman milli ára á meðan aðeins 13% býst við aukningu.  
• Nær þessi þróun þvert á atvinnugreinar þó horfurnar séu langtum verstar í ferðaþjónustu.

‍_____
* Könnunin var gerð á tímabilinu 2. til 23. september 2020 og voru spurningar 20. Í úrtaki voru 448 fyrirtæki sem teljast stærst á landinu miðað við heildarlaunagreiðslur og svaraði  231, þannig að svarhlutfall var 52%. Niðurstöður eru greindar eftir staðsetningu fyrirtækis, atvinnugrein, veltu, starfsmannafjölda og hvort fyrirtækið starfi á útflutnings- eða innanlandsmarkaði.

‍

Könnun SA og Maskínu – ágúst 2020

Í ágúst síðastliðnum sendu Samtök atvinnulífsins og Maskína út könnun til forsvarsmanna fyrirtækja innan vébanda SA, í því skyni að varpa frekara ljósi á þau efnahagslegu áhrif sem COVID-19 hefur haft á fyrirtæki og starfsmenn þeirra.

Þegar könnunin var framkvæmd höfðu 72% atvinnurekenda gripið til einhvers konar hagræðingaraðgerða í kjölfar kórónuveirufaraldursins, þar af höfðu 39% þurft að grípa til uppsagna.

Hefur fyrirtækið þitt gripið til hagræðingaraðgerða, eða mun það grípa til hagræðingaraðgerða, vegna COVID-19? Ef svo er hvers konar aðgerða hefur verið, eða verður, gripið til?

Hvað viðbrögð stjórnvalda vegna faraldursins varðar leiðir könnunin í ljós að um helmingur forsvarsmanna fyrirtækjanna taldi aðgerðir stjórnvalda hafa verið fullnægjandi, en tæpur fimmtungur segir þær hafa verið ófullnægjandi. Þá töldu tveir þriðju svarenda enn þörf á fleiri aðgerðum.

Telur þú að efnahagsaðgerðir íslenskra stjórnvalda vegna COVID-19 hafi hingað til verið fullnægjandi fyrir þitt fyrirtæki?

Ert þú sammála eða ósammála því að þörf sé á fleiri efnahagsaðgerðum íslenskra stjórnvalda vegna COVID-19?

Athygli vekur að almennt virðist sem að atvinnurekendur telji gagnsemi þeirra aðgerða sem ríkisstjórnin hefur gripið til hafa farið dvínandi með tíma. Í mars töldu 78% svarenda aðgerðarnar hafa komið að gagni en aðeins rúmur helmingur taldi svo vera í ágúst síðastliðnum. Erfitt er að fullyrða um orsakir þessa en líklega er um samspil aukinnar svartsýni um þróun faraldursins og síversnandi rekstraraðstæðna að ræða. Einnig er mögulegt að skilyrði tiltekinna úrræða hafi reynst of þröng þegar til kastanna kom. Hvoru tveggja kann að valda því að aðgerðirnar sem kynntar voru í mars gagnast atvinnurekendum nú minna en áður.

Hlutfall atvinnurekenda sem telur aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að sporna gegn áhrifum Covid-19 sem kynntar voru í mars hafa komið að einhverju eða miklu gagni

Flestir atvinnurekendur telja hlutastarfaleiðina hafa gagnast eða 75% svarenda. Það sama á við um laun í sóttkví þó gagnsemi þess síðarnefnda hafi eðli máls samkvæmt dalað í við meira eftir því sem smitum tók að fækka í samfélaginu. Aftur á móti telja fæstir brúarlánin hafa komið sér að gagni til að sporna gegn áhrifum Covid-19, en minna en helmingur svarenda taldi þau gagnleg í mars og aðeins 4% þótti nokkurt gagn af þeim nú í ágúst.

Hlutfall atvinnurekenda sem telur aðgerðir ríkisstjórnarinnar til að sporna gegn áhrifum Covid-19 sem kynntar voru í apríl hafa komið að einhverju eða miklu gagni

Svipaða sögu er að segja þegar litið er sérstaklega til þeirra aðgerða sem kynntar voru í apríl, til viðbótar við þær sem kynntar höfðu verið í mars. Upphaflega töldu flestir, jöfnun tekjuskatts 2019 með tapi 2020 og sókn stjórnvalda til nýsköpunar koma sér að gagni, en þó aðeins minna en helmingur svarenda. Minna en 30% þóttu lokunarstyrkir gagnast sínu fyrirtæki. Hvað þessar aðgerðir varða benda svör til þess að gagnsemi þeirra hafi einnig farið minnkandi með tímanum, líkt og þeirra aðgerða sem kynntar voru í mars – og líklega sömu skýringar sem kunna að liggja þar að baki.

_____
* Könnunin var lögð fyrir forsvarsmenn fyrirtækja sem eiga aðild að SA. Könnunin fór fram dagana 19. til 24. ágúst 2020 og voru svarendur 738 talsins sem gerir 41,8% svarhlutfall.